Ιστορικό – Κλινική εξέταση – Διάγνωση

Κλινική εκτίμηση: το πιο συχνό σύμπτωμα του αυχένα είναι ο πόνος και η δυσκαμψία.

• Ο πόνος εντοπίζεται στον αυχένα αλλά μπορεί να αντανακλά στους ώμους και στα άνω άκρα.
• Δυσκαμψία: μυϊκός σπασμός ο οποίος είναι διαλείπων ή συνεχής.
• Παραμόρφωση: ραιβόκρανο ή σύγκαμψη.
• Αιμωδίες: παραισθησίες, αδυναμία των άνω άκρων μπορεί να οφείλεται σε πίεση νευρικής ρίζας.
• Κεφαλαλγία:μπορεί να οφείλεται και στον αυχένα.

Επισκόπηση:

Γίνεται εξέταση του ασθενούς: επισκόπηση για παραμορφώσεις ή συμμετρία, κινητικότητα της ΑΜΣΣ, ψηλάφηση για τοπική ευαισθησία, διόγκωση και ψηλαφητό σπασμό. Νευρολογική εκτίμηση των άνω άκρων και των κάτω άκρων είναι υποχρεωτική, ελέγχεται η μυϊκή ισχύς, η αισθητικότητα και τα αντανακλαστικά.

Απεικονιστικός έλεγχος:

• Ακτινογραφίες F/P σε κάμψη- έκταση, ¾ δεξιά και ¾ αριστερά, μια διαστοματική λήψη για την απεικόνιση των δύο ανωτέρων σπονδύλων.
• Η αξονική τομογραφία είναι πολύ χρήσιμη σε κατάγματα και κυρίως για τον έλεγχο των οστικών δομών.
• Η μαγνητική τομογραφία είναι η πιο αξιόπιστη μέθοδος, δεν έχει ακτινοβολία, απεικονίζει τα μαλακά μόρια, τους μεσοσπονδύλιους δίσκους, το νωτιαίο μυελό και τις νευρικές ρίζες.

Παραμορφώσεις του αυχένος

Ραιβόκραινο:

• Βρεφικό ραιβόκρανο: σε ένα βρέφος ή σε ένα παιδάκι παρατηρείται ανάλογα με το μέγεθος της παραμόρφωσης. Ο στερνοκλειδομαστοειδής μυς στη μια πλευρά είναι ινώδης σαν χορδή και αποτυγχάνει να αναπτυχθεί σε μήκος καθώς αναπτύσσεται το παιδί. Έτσι μπορεί να γίνει εμφανές σε ηλικία 2-3-4 ετών για πρώτη φορά. Καθώς αναπτύσσεται ο αυχένας, ο ρικνωμένος στερνοκλειδομαστοειδής παρασύρει το κρανίο ομόπλευρα με αποτέλεσμα να στρέφεται το πηγούνι ετερόπλευρα. Μπορεί να προκληθεί δευτεροπαθής ασυμμετρία του προσώπου.

Θεραπεία: σε αρχικά στάδια μόλις διαγνωσθεί η παραμόρφωση και εφόσον το παιδί είναι μικρότερο του ενός έτους γίνονται διατατικές ασκήσεις και τοποθετούνται ειδικοί αυχενικοί κηδεμόνες.

Σε εγκατεστημένες περιπτώσεις γίνεται διατομή και πλαστική επιμήκυνση του στερνοκλειδομαστοειδούς.

• Δευτεροπαθές ραιβόκρανο: το ραιβόκρανο λόγω μυϊκού σπασμού μπορεί να αναπτυχθεί ως αποτέλεσμα μιας οξείας πρόπτωσης μεσοσπονδυλίου δίσκου, φλεγμονής των αυχενικών λεμφαδένων, σπονδυλικής λοίμωξης, κάκωσης της αυχενικής μοίρας ή ακόμη και οφθαλμικών διαταραχών. Η θεραπεία είναι αρχικά αιτιολογική και στη συνέχεια συμπτωματική με μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα και αυχενικό κηδεμόνα.

Οξεία πρόπτωση μεσοσπονδύλιου δίσκου

Η πρόπτωση αυχενικού δίσκου μπορεί να προκληθεί από απότομη στροφική κίνηση συνδυασμένη με κάμψη ή έκταση του αυχένα. Υπάρχει προδιάθεση από τον δίσκο ο οποίος είναι κυρίως αφυδατωμένος και εκφυλισμένος με αποτέλεσμα ο ινώδης δακτύλιος του δίσκου να χαλαρώνει και να προπίπτει το υαλώδες υλικό του δίσκου.

Η κήλη του δίσκου μπορεί να προκαλεί πιεστικά φαινόμενα στον οπίσθιο επιμήκη σύνδεσμο προκαλώντας αυχεναλγία και δυσκαμψία, ή πιεστικά φαινόμενα στις νευρικές ρίζες προκαλώντας πόνο ή παραισθησίες σε ένα ή και τα δύο άνω άκρα. Οι ρίζες που πιέζονται είναι κυρίως η Α5 η Α6 και Α7.

Η αρχική προσβολή μπορεί να οφείλεται σε απότομη κίνηση αλλά οι επόμενες μπορεί να εκδηλώνονται αιφνιδίως ή σταδιακά. Ο ασθενής προσέρχεται με πόνο και δυσκαμψία στον αυχένα και άλγος που αντανακλά στο κεφάλι ή την ράχη, ή πόνο και παραισθησίες σε ένα άνω άκρο. Πάντα γίνεται νευρολογική εκτίμηση με έλεγχο των αντανακλαστικών, της μυϊκής ισχύος και της αισθητικότητας των άνω και κάτω άκρων.

Γίνεται ακτινολογικός έλεγχος οπού μπορεί να απεικονιστεί στένωση μεσοσπονδυλίου διαστήματος. Η διάγνωση πρέπει να επιβεβαιώνεται με μαγνητική τομογραφία οπού απεικονίζεται άριστα η πρόπτωση του μεσοσπονδυλίου δίσκου και η πίεση σε ρίζα ή στο νωτιαίο σωλήνα.

H οξεία πρόπτωση του μεσοσπονδυλίου δίσκου θα πρέπει να διαφοροδιαγνωσθεί από το οξύ διάστρεμμα των μαλακών μορίων, οξεία νευρίτιδα του βραχιονίου πλέγματος, λοιμώξεις ή όγκους της αυχενικής μοίρας.

Θεραπεία: τοπική θερμότητα, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, αναλγητικά, μυοχαλαρωτικά, αυχενικό κολάρο, πωγωνοϊνιακή έλξη (εφαρμόζεται από συνάδελφους με αντικρουόμενα αποτελέσματα και ενδείξεις). Επίσης συνιστούμε φυσικοθεραπεία: tens, υπέρηχα, διαθερμίες, laser και ήπιες χειρομαλάξεις. Εφόσον τα συμπτώματα, κυρίως τα νευρολογικά, δεν υποχωρήσουν τότε ενδείκνυται αφαίρεση του δίσκου ανοικτά ή ενδοσκοπικά.

Χρόνια εκφύλιση μεσοσπονδύλιου δίσκου

Χρόνια εκφύλιση του δίσκου, δισκοπάθεια (αυχενική σπονδύλωση), εκφύλιση του μεσοσπονδυλίου δίσκου, είναι συχνή από τη μέση ηλικία και άνω. Σταδιακά οι δίσκοι εκφυλίζονται, αφυδατώνονται, αποπλατύνονται και καθιζάνουν. Αναπτύσσονται οστεόφυτα στις πρόσθιες και οπίσθιες παρυφές των σπονδυλικών σωμάτων. Τα οπίσθια οστεόφυτα μπορεί να προσβάλλουν τα μεσοσπονδύλια τρήματα πιέζοντας τις νευρικές ρίζες. Μπορεί να προσβληθούν αρκετά επίπεδα στην ΑΜΣΣ ως αποτέλεσμα να αναφέρεται αυτή η κατάσταση ως σπονδύλωση.

Κλινική εικόνα: Η συμπτωματολογία αναπτύσσεται σταδιακά. Αρχικά εμφανίζεται άλγος και δυσκαμψία. Ο πόνος αντανακλά προς το κεφάλι, στη ράχη, στο άνω άκρο και συνοδεύεται πολλές φορές από παραισθησίες, αιμωδίες και αδυναμία. Πολλές φορές τα συμπτώματα βελτιώνονται για αρκετή περίοδο και άλλες φορές η κατάσταση επιδεινώνεται δραματικά. Υπάρχει ευαισθησία στα όρια των κινήσεων του αυχένα. Γίνεται λεπτομερής νευρολογικός έλεγχος άνω και κάτω άκρων.

Απεικονιστικός έλεγχος: η ακτινογραφία απεικονίζει στένωση αρκετών μεσοσπονδυλίων διαστημάτων και πρόσθια και οπίσθια οστεόφυτα. Οι λοξές τομές δείχνουν τα τρήματα εάν είναι προσβεβλημένα ή όχι. Η μαγνητική τομογραφία της αυχενικής μοίρας σε τρία επίπεδα, απεικονίζει τους δίσκους και τα νεύρα καθώς και το νωτιαίο μυελό και είναι απαραίτητη για να γίνει εκτίμηση του μεγέθους της βλάβης.

Διαφορική διάγνωση: γίνεται από βλάβες του στροφικού πετάλου με άλγος στη ράχη. Η αυχενική σπονδύλωση πολλές φορές μιμείται το σύνδρομο του καρπιαίου σωλήνα, το ηλεκτρομυογράφημα είναι ο μόνος αντικειμενικός τρόπος ο οποίος επιβεβαιώνει τη διάγνωση. Μπορεί να συνυπάρχει όμως αυχενική σπονδύλωση και σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα. Επίσης γίνεται διαφορική διάγνωση από όγκους του αυχένα. Υπάρχουν οι εξής κατηγορίες: όγκοι σπονδύλων, νωτιαίου μυελού, νευρικών ριζών και λεμφαδένων.

Θεραπεία: κατά την περίοδο των νευρικών εξάρσεων συνιστάται τοπική θερμότητα και αυχενικό κολάρο. Μετά την ύφεση των συμπτωμάτων γίνεται φυσικοθεραπεία, λουτροθεραπεία και ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυών της αυχενικής μοίρας. Εάν τα συμπτώματα δεν υποχωρούν με συντηρητικά μέσα τότε το χειρουργείο ενδείκνυται: δισκεκτομή και σπονδυλοδεσία σε ένα ή δύο επίπεδα.

Λοιμώξεις

Η αιτία είναι κυρίως ο σταφυλόκοκκος ή  η ιογενής λοίμωξη, η φυματίωση είναι πολύ σπάνια σήμερα.

Η σταφυλοκοκκική λοίμωξη προσβάλλει αρχικά τα μεσοσπονδύλια διαστήματα και τους γειτονικούς σπονδύλους και μπορεί να εξαπλωθεί και να σχηματίσει ένα οπισθοφαρυγγικό απόστημα ή να πιέσει το πύον στο νωτιαίο σωλήνα. Η φυματιώδης λοίμωξη είναι πιο δύσκολη στην αντιμετώπιση της, τόσο στη διάγνωση όσο και στη θεραπεία.

Η διάγνωση τίθεται με ειδικές εξετάσεις: μαγνητική τομογραφία, αιματολογικές και κυρίως η υποψία του ιατρού είναι αυτή που θα καθοδηγήσει την διάγνωση.

Η ανάπαυση με αυχενικό κηδεμόνα και η κατάλληλη αντιβιοτική αγωγή συνήθως είναι αρκετά. Πολλές φορές είναι απαραίτητη η παροχέτευση των αποστημάτων. Σε περίπτωση έντονων νευρολογικών συμπτωμάτων και λόγω της παραμόρφωσης της σπονδυλικής στήλης χρειάζεται να γίνει αποσυμπίεση του νωτιαίου μυελού.

Ρευματοειδής αρθρίτιδα

Η αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης προσβάλλεται σοβαρά σε ποσοστό 30% των ασθενών με ρευματοειδή αρθρίτιδα. Τρεις τύποι βλάβης είναι συχνοί:

• Διάβρωση των ατλαντοαξονικών αρθρώσεων με αποτέλεσμα την αστάθεια.
• Διάβρωση των ατλαντοϊνιακών αρθρώσεων με επίσης αστάθεια αυχένα.
• Διάβρωση των εγκαρσίων αποφύσεων στη μεσότητα της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης η οποία προκαλεί αρθρόδεση ή υπεξάρθρημα της αυχενικής μοίρας.

Οι ασθενείς είναι κυρίως γυναίκες με προχωρημένου βαθμού ρευματοειδή αρθρίτιδα. Τα συμπτώματα είναι κυρίως αυχεναλγία, δυσκαμψία, αιμωδίες, παραισθησίες στα άνω άκρα και αδυναμία στα κάτω άκρα λόγω πίεσης του νωτιαίου μυελού.

Οι ακτινογραφίες δείχνουν διάβρωση των αρθρώσεων (εγκαρσίων) που προσβάλλει αρκετά επίπεδα. Οι ακτινογραφίες σε κάμψη- υπερέκταση μπορεί να αποκαλύψουν υπεξάρθρημα στην ατλαντοαξονική άρθρωση.

Θεραπεία: αντιρευματικά φάρμακα, κορτικοστεροειδή, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, φυσικοθεραπείες, αυχενικός κηδεμόνας. Επί έντονων συμπτωμάτων και αστάθειας ενδείκνυται η οπίσθια σπονδυλοδεσία.

Ιστορικό – Κλινική εξέταση – Διάγνωση

Κλινική εξέταση:

Ιστορικό: τα συνήθη συμπτώματα των διαταραχών της ράχης είναι πόνος, δυσκαμψία, παραμόρφωση της περιοχής, πόνος που αντανακλά στα κάτω άκρα, αιμωδίες, παραισθησίες και αδυναμία σε αυτά.

Τα συμπτώματα είναι συνεχή ή σταδιακά βελτιώνονται και ξαναρχίζουν. Η εξέταση αρχίζει με τον ασθενή σε όρθια θέση με επισκόπηση: γίνεται έλεγχος της στάσης του ασθενούς και της σπονδυλικής στήλης εάν παρατηρείται κύρτωση (κύφωση- σκολίωση, κύφωση, υπερκύφωση, γωνίωση και λόρδωση).

Ψηλαφούμε τις ακανθώδεις αποφύσεις και τους παρασπονδύλιους μύες για έλεγχο για σπασμό.

Εξετάζουμε την κινητικότητα της σπονδυλικής στήλης: κάμψη- έκταση, πλάγιες και στροφικές κινήσεις, ζητούμε από τον ασθενή να πατήσει στις ‘μύτες των ποδιών’, στα δάκτυλα και στις πτέρνες. Ψηλαφούμε τις αρτηρίες: τη ραχιαία του άκρου ποδός, την ιγνυακή και την οπίσθια κνημιαία καθώς και τις μηριαίες άμφω.

Υπάρχουν ειδικές δοκιμασίες για την ανίχνευση νόσου της σπονδυλικής στήλης: η δοκιμασία ανύψωσης του σκέλους σε έκταση λέγεται και δοκιμασία Laseque.

Η νευρολογική εκτίμηση είναι πάντοτε υποχρεωτική σε πάθηση της οσφυϊκής μοίρας: ελέγχουμε την μυϊκή ισχύ, την αισθητικότητα και τα αντανακλαστικά στα κάτω άκρα.

Απεικονιστικός έλεγχος: οι ακτινογραφίες μας βοηθούν για την απεικόνιση των σπονδύλων, των μεσοσπονδυλίων διαστημάτων, τη μορφολογία της σπονδυλικής στήλης και για παραμορφώσεις όπως σκολίωση.

Για την απεικόνιση όγκων, φλεγμονών όπως και για απεικόνιση μαλακών μορίων, δίσκων, νεύρων και ριζών η μαγνητική τομογραφία είναι η πιο κατάλληλη μέθοδος.

Σκολίωση

Κατά την επισκόπηση της σπονδυλικής στήλης από πίσω, φυσιολογικό είναι η ευθεία γραμμή. Στη σκολίωση η σπονδυλική στήλη είναι κυρτωμένη πλαγίως και μερικές φορές σε στροφή. Η παραμόρφωση μπορεί να είναι λειτουργική με δυνατότητα διόρθωσης ή οργανική και δύσκαμπτη.

• Λειτουργική σκολίωση: Η παραμόρφωση εδώ είναι δευτεροπαθής ή αντισταθμιστική σε μια κατάσταση εκτός της σπονδυλικής στήλης: ένα βραχύ σκέλος ή κλίση της πυέλου λόγω σύγκαμψης ισχίου.
• Οργανική σκολίωση: Η οργανική σκολίωση συνοδεύεται από οστική ανωμαλία ή στροφή των σπονδύλων. Η παραμόρφωση είναι δύσκαμπτη και δεν εξαφανίζεται με αλλαγές στη στάση του σώματος. Αναπτύσσονται στη συνέχεια και δευτεροπαθή κυρτώματα για να εξισορροπήσουν την πρωτοπαθή παραμόρφωση, τα οποία μπορεί να γίνουν αργότερα μόνιμα. Η παραμόρφωση είναι επιρρεπής σε επιδείνωση κατά τη διάρκεια της περιόδου ανάπτυξης.

Διάφοροι τύποι οργανικής σκολίωσης

• Η εφηβική ιδιοπαθής σκολίωση
• Η βρεφική ιδιοπαθής σκολίωση η οποία ανευρίσκεται σε νέα παιδιά μπορεί να αποκατασταθεί αυτόματα συνήθως αλλά σε κάποιες περιπτώσεις εξελίσσεται σε σοβαρή παραμόρφωση.
• Η οστεοπαθητική σκολίωση οφείλεται σε συγγενή παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης και των σπονδύλων οπού ανάλογα με το ύψος και τη σοβαρότητα μπορεί να εξελίσσεται ή όχι.
• Νευροπαθητική σκολίωση: οφείλεται σε ασύμμετρη μυϊκή αδυναμία π.χ. σε εγκεφαλική παράλυση ή πολιομυελίτιδα.
• Μυοπαθητική σκολίωση: παρουσιάζεται μερικές φορές στις σπάνιες μυϊκές δυστροφίες.  
• Νευροϊνωμάτωση: μπορεί ως νόσος να συνοδεύεται με βραχύ επιδεινούμενο κύρτωμα.

Η εφηβική ιδιοπαθής σκολίωση συνήθως παρουσιάζεται πριν την εφηβεία και εξελίσσεται μέχρι την ολοκλήρωση της σκελετικής ανάπτυξης. Η περαιτέρω επιδείνωση είναι ήπια έως ελάχιστη.

Η αιτία είναι συνήθως άγνωστη. Το κύρτωμα μπορεί να εμφανιστεί οπουδήποτε στο θώρακα ή στην οσφυϊκή μοίρα. Οι ασθενείς είναι συνήθως 10-15 ετών. Η παραμόρφωση αποτελεί το μόνο σύμπτωμα και ο βαθμός σοβαρότητας εξαρτάται κυρίως από το τμήμα της σπονδυλικής στήλης που προσβάλλεται.

Τα υψηλά κυρτώματα νωρίς γίνονται αντιληπτά και τα χαμηλά μπορεί να διαφύγουν της προσοχής. Στις θωρακικές σκολιώσεις οι μαστοί είναι ασύμμετροι και οι πλευρικές γωνίες προβάλλουν.

Η διάγνωση επιβεβαιώνεται με ακτινογραφίες όπου πρέπει να γίνουν λήψεις όλου του μήκους της σπονδυλικής στήλης και να μετρηθούν οι γωνίες του κυρτώματος (γωνία Cobb). Οι ακτινογραφίες φυλάσσονται και επαναλαμβάνονται για να γίνει σύγκριση και εκτίμηση για την πορεία της νόσου.

Θεραπεία: σκοπός είναι η πρόληψη της επιδείνωσης της κύρτωσης. Αρχικά: όσο νεότερο είναι το παιδί και όσο υψηλότερο είναι το κύρτωμα τόσο χειρότερη είναι η πρόγνωση.

Ο ασθενής παρακολουθείται ανά 4 μήνες με εξέταση, φωτογραφίες και ακτινογραφίες για την εξέλιξη της νόσου.

Στο σχολείο η πρόληψη είναι σημαντική και θα πρέπει τακτικά να επισκέπτεται ένα σχολείο ορθοπαιδικός, ο οποίος θα εξετάζει 3-4 φορές το χρόνο τα παιδιά.

Συντηρητική θεραπεία: οι ασκήσεις έχουν πολύ μικρή επίδραση στην πορεία της σκολίωσης, οι κηδεμόνες έχουν πολύ καλά αποτελέσματα κυρίως στο να παραμείνει η σκολίωση ως έχει και να μην επιδεινωθεί. Στο παρελθόν έχουν χρησιμοποιηθεί διάφοροι κηδεμόνες με τους πιο γνωστούς του Milwakee και του τύπου Boston οι οποίοι είναι πολλοί μεγάλοι και δύσχρηστοι. Σήμερα χρησιμοποιούμε κηδεμόνες κατόπιν παραγγελίας (custom made) με ελαφρά κλίση και καλά αποτελέσματα.

Χειρουργική θεραπεία: ενδείκνυται σε κυρτώματα πάνω από 40^ο οπού τοποθετείται μια διατατική ράβδος στην κοίλη πλευρά του κυρτώματος και στον ευθειασμό του κυρτού τμήματος όσο το δυνατόν περισσότερο χωρίς να υποστεί κάκωση η σπονδυλική στήλη και ο νωτιαίος μυελός.

Η πλήρης διόρθωση δεν επιτυγχάνεται ποτέ ενώ 50% θεωρείται ικανοποιητική. Σήμερα χρησιμοποιούνται επίσης υλικά και βίδες σπονδυλοδεσίας τα οποία έχουν άριστα αποτελέσματα σε συνδυασμό με τους διορθωτικούς ράβδους.

Κύφωση

O όρος κύφωση συχνά προκαλεί σύγχυση διότι η θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης φυσιολογικά έχει κύφωση (ραχιαία καμπύλη) αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις η καμπύλη είναι παθολογική (υπερβολική ραχιαία κύρτωση). Μερικοί προτιμούν τον όρο ‘υπερκύρτωση’.

Η εύκαμπτη (λειτουργική) κύφωση είναι κοινή (πτώση των ώμων, αποστρογγυλεμένη ράχη) και μπορεί να σχετίζεται με άλλες στατικές διαταραχές όπως πλατυποδία.

Η δύσκαμπτη (οργανική) κύφωση είναι μόνιμη και σχετίζεται με αλλαγές στο σχήμα των σπονδύλων. Οι οστεοπορωτικές βλάβες και τα κατάγματα (σφηνοειδή παραμόρφωση) παρατηρούνται σε ηλικιωμένες γυναίκες κυρίως (κυρτή ράχη, καμπούρα των ηλικιωμένων) και σε αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα και νόσο του Scheuermann – εφηβική κύφωση.

Ο ήβος παρουσιάζεται κατόπιν μιας εντοπισμένης καθίζησης ή σφηνοειδούς παραμόρφωσης ενός ή περισσοτέρων σπονδύλων. Αυτό μπορεί να είναι αποτέλεσμα φλεγμονής- φυματίωσης ή σταφυλοκοκκικής σπονδυλίτιδας συγγενούς ανωμαλίας ή ενός κατάγματος (οστεοπορωτικού ή παθολογικού λόγω μεταστάσεων).

Nόσος του Scheuermann (εφηβική κύφωση)

Πρόκειται για αναπτυξιακή διαταραχή της σπονδυλικής στήλης, είναι επίσης ο τύπος ‘οστεοχόνδρωσης’ σε νέους εφήβους. Οι προσβεβλημένοι σπόνδυλοι στη θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης μπορούν να υποχωρήσουν και να αποκτήσουν σφηνοειδή παραμόρφωση με αποτέλεσμα η φυσιολογική κύφωση να επιτείνεται.

Κλινική εικόνα:

• Θωρακικός τύπος: προσβάλλει τη μέση θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης. Η έναρξη της νόσου είναι κατά την εφηβεία. Τα αγόρια προσβάλλονται περισσότερο: παρατηρείται ‘αποστρογγυλοποίηση’ του ώμου. Ο ασθενής παραπονείται για οσφυαλγία και ραχιαλγία και μια θωρακική ‘υπερκύφωση’. Η διάγνωση τίθεται και με τη βοήθεια της ακτινογραφίας οπού παρατηρείται σφηνοειδής παραμόρφωση και όζοι του Schmorl σε αρκετά μεσοσπονδύλια επίπεδα.

Θεραπεία: συνήθως η νόσος δεν αναγνωρίζεται στα αρχικά στάδια παρά μόνο μετά την εμφάνιση των συμπτωμάτων και της παραμόρφωσης και τότε πλέον είναι αργά. Αρχικά η νόσος αντιμετωπίζεται με ένα κηδεμόνα έκτασης για 1-2 έτη και εάν η παραμόρφωση είναι πάρα πολύ μεγάλη τότε ενδείκνυται η χειρουργική επέμβαση και αντιμετώπιση με σπονδυλοδεσία.

• Θωρακοοσφυϊκός τύπος: μπορεί να συνοδεύει βλάβες της θωρακικής μοίρας ή παρουσιάζεται από μόνη της. Είναι σπανιότερη μορφή και εκδηλώνεται αργότερα από την εφηβεία προς το τέλος της, σπάνια προκαλεί παραμόρφωση αλλά παρουσιάζεται με χαμηλή οσφυαλγία. Ακτινολογικά έχουμε ηπιότερες αλλοιώσεις και θεραπευτικά συνιστώνται ασκήσεις ενδυνάμωσης ραχιαίων και παρασπονδυλικών μυών. Χειρουργική θεραπεία σπάνια ενδείκνυται παρά μόνο όταν έχουμε και προβλήματα με πρόπτωση μεσοσπονδυλίου δίσκου.

Λοιμώξεις

Φυματίωση

Η σπονδυλική στήλη αποτελεί την πιο συχνή και πιο επικίνδυνη μορφή σκελετικής φυματίωσης. Πρόκειται για δευτερογενή λοίμωξη οπού αιματογενώς προσβάλλεται ένα σπονδυλικό σώμα παρακείμενου δίσκου οπού προκαλείται οστική διάβρωση και τυροειδής καταστροφή στο επόμενο μεσοσπονδύλιο διάστημα και στη συνέχεια στο επόμενο σπόνδυλο προκαλείται καθίζηση των σπονδύλων και γωνίωση προς τα πίσω ‘κύφωμα’. Υπάρχει μεγάλος κίνδυνος πίεσης του νωτιαίου μυελού λόγω αποστήματος ή παρεκτόπισης.

Παραπληγία Pott

Είναι επακόλουθο συμπίεσης του νωτιαίου μυελού από μαλακό φλεγμονώδες υλικό (απόστημα, τυροειδοποιημένη μάζα, κονιοματώδη ιστό) ή από σκληρό και συμπαγές υλικό (οστικό απόλυμα, τεμάχιο δίσκου κλπ). Ο ασθενής προσέρχεται με σημεία παραπληγίας που συνοδεύουν την σπονδυλική φυματίωση.

• Η πρώιμη πάρεση: οφείλεται σε πίεση από ένα απόστημα ή ένα οστικό απόλυμα. Η διάγνωση επιβεβαιώνεται με μυελογραφία και μαγνητική τομογραφία. Αντιμετωπίζεται με πρόσθια αποσυμπίεση, χειρουργικό καθαρισμό και σπονδυλοδεσία. Συνήθως ο ασθενής αναρρώνει σε 5-6 εβδομάδες.
• Η όψιμη πάρεση: οφείλεται σε αυξανόμενη παραμόρφωση ή υποτροπή της νόσου. Η μαγνητική τομογραφία μας δείχνει το σημείο πίεσης και επεμβαίνουμε  χειρουργικά: αποσυμπίεση, εκτομή του απολύματος και σπονδυλοδεσία. Τα αποτελέσματα είναι συνήθως καλά.

Πυώδης λοίμωξη

Η αιτία είναι κυρίως ο σταφυλόκοκκος, η προσβολή γίνεται αιματογενώς και σε περίπτωση που προσβληθεί ο δίσκος έχουμε δισκίτιδα ή ο σπόνδυλος- σπονδυλίτιδα.

Κλινικά: έντονος πόνος, μυϊκός σπασμός και δυσκαμψία. Παρατηρείται αύξηση της ΤΚΕ, των λευκών όπως και σημεία φλεγμονής (πυρετός, εφίδρωση και κακουχία).

Ακτινολογικά: στένωση του μεσοσπονδυλίου διαστήματος και διάβρωση του σπονδύλου.

Το σπινθηρογράφημα δείχνει πάντα αυξημένη δραστηριότητα και μετά την επούλωση μπορεί να παρατηρηθεί αρθρόδεση των γειτονικών σπονδύλων. Όταν απεικονισθεί η φλεγμονή και το σημείο αυτής τότε γίνεται βιοψία δια της βελόνης για την αναγνώριση του πυογόνου μικροοργανισμού.

Θεραπεία: ενδοφλέβια αντιβίωση μετά από αντιβιόγραμμα. Ο ασθενής φέρει σπονδυλικό κηδεμόνα ο οποίος διατηρείται μέχρι η κατάσταση του ασθενούς να βελτιωθεί.

Βλάβες μεσοσπονδυλίων δίσκων

Πρόπτωση μεσοσπονδυλίων δίσκων

Πρόκειται για οξεία κήλη του μεσοσπονδυλίου δίσκου, ο ζελατινώδης πυκνοειδής πυρήνας πιέζει τις ίνες του ινώδους δακτυλίου και προβάλλει οπίσθια ή οπισθοπλάγια στο οπίσθιο επίμηκες σύνδεσμο. Προκαλείται τοπικό οίδημα το οποίο μπορεί να επιτείνει τη διόγκωση ασκώντας πίεση σε μία από τις νευρικές ρίζες.

Πολλές φορές τμήμα του προπίπτωντος δίσκου αποκολλάται και δημιουργεί απόλυμα, το οποίο διαχωρίζεται από τον υπόλοιπο δίσκο και μπορεί να παρεκτοπισθεί ως ελεύθερο τεμάχιο στη σπονδυλικό σωλήνα.

Τα συμπτώματα: εξαρτώνται από τη δομή που προσβάλλεται, το βαθμό της συμπίεσης και το ύψος.

Η πίεση του συνδέσμου προκαλεί μόνο οσφυαλγία και η πίεση της σκληράς μήνιγγας που περιβάλει τη νευρική ρίζα επιφέρει έντονο αναφερόμενο πόνο στο κάτω άκρο (ισχιαλγία). Η πίεση του νεύρου προκαλεί υπαισθησία, παραισθησίες και μυϊκή αδυναμία.

Ο ασθενής κατά τη διάρκεια άρσης βάρους ή επίκυψης ή ακόμη και μετά από έντονο βήχα ή φτάρνισμα απότομα καταλαμβάνεται από οσφυαλγία και δεν μπορεί να ευθειάσει τον κορμό του. Ο πόνος μπορεί αργότερα να αντανακλά  στο κάτω άκρο και να προκαλεί ισχιαλγία. Αργότερα μπορεί να παρουσιαστούν παραισθησίες, υπαισθησίες και ενίοτε μυϊκή αδυναμία.

Η πίεση επί της ιππουρίδας είναι σπάνια αλλά μπορεί να επιφέρει επίσχεση ούρων. Ο ασθενής έχει ανταλγική στάση- ανταλγική σκολίωση. Οι πλάγιες κινήσεις, η κάμψη και η έκταση είναι επικίνδυνες και περιορισμένες. Υπάρχει τοπική ευαισθησία και μυϊκός σπασμός παρασπονδυλικά. Η δοκιμασία Laseque είναι θετική στην πάσχουσα πλευρά.

Μπορεί να έχουμε νευρολογικά συμπτώματα: μυϊκή αδυναμία, που αργότερα μπορεί να οδηγήσει σε ατροφία, ελάττωση του αντανακλαστικού και απώλεια της αισθητικότητας.

Η πίεση της Ο5 ρίζας προκαλεί αδυναμία έκτασης του μέγα δακτύλου και της κάμψης του γόνατος με αισθητική απώλεια της αισθητικότητας στη ράχη του άκρου πόδα και στην έσω πλάγια πλευρά της κνήμης.

Η πίεση της Ι1 ρίζας προκαλεί αδυναμία πελματιαίας κάμψης και του πρυνισμού του άκρου ποδός και μείωση του αντανακλαστικού του Αχίλλειου τένοντα. Η απώλεια της αισθητικότητας είναι στο έσω χείλος του άκρου ποδός.

Η ιππουριδική συνδρομή προκαλεί επίσχεση ούρων και απώλεια της αισθητικότητας περιπρωκτικά.

Απεικονιστικός έλεγχος: οι ακτινογραφίες είναι απαραίτητες και συνήθως δείχνουν στένωση του μεσοσπονδυλίου διαστήματος. Η μυελογραφία μαζί με αξονική τομογραφία είναι μια πολύ αξιόπιστη μέθοδος. Η μαγνητική τομογραφία είναι η καλύτερη μέθοδος για απεικόνιση των μαλακών μορίων, νευρικών ριζών και δίσκων.

Διαφορική διάγνωση γίνεται με τρεις ομάδες, θα πρέπει να αποκλειστούν:

• Φλεγμονώδεις παθήσεις και αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα
• Όγκοι σπονδύλων: μεταστάσεις ή πρωτοπαθείς όγκοι
• Όγκοι των νεύρων ή του νωτιαίου μυελού και της ιππουρίδας.

Θεραπεία: Ανάπαυση για λίγες μέρες μαζί με μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, μυοχαλαρωτικά, φυσικοθεραπεία για 15-20 ημέρες.

Εφόσον τα συμπτώματα και τα κλινικά σημεία δεν βελτιωθούν σημαντικά τότε μπορεί να επιχειρήσουμε μια επισκληρίδια έγχυση κορτικοστεροειδούς και τοπικού αναισθητικού η οποία μπορεί να βοηθήσει.

Σε αποτυχία των συντηρητικών μέτρων η δισκεκτομή αποτελεί λύση.

Ενδείξεις χειρουργικής αφαίρεσης είναι:

• Ιππουριδική συνδρομή που δεν αποκαθίσταται εντός 6 ωρών.
• Ο πόνος και η δυσκαμψία που δεν βελτιώνονται σε 3-6 εβδομάδες.
• Νευρολογική επιδείνωση.
• Συχνά υποτροπιάζουσες κρίσεις με όλο και μικρότερο μεσοδιάστημα.

Η δισκεκτομή μπορεί να εφαρμοσθεί ανοικτά ή κλειστά (ενδοσκοπικά- μικροδισκεκτομή).

Αποκατάσταση: μετά το χειρουργείο ο ασθενής διδάσκεται ισομετρικές ασκήσεις, ορθό τρόπο άρσης βάρους, επίκυψης, κατάκλισης και καθίσματος με την λιγότερη καταπόνηση.

Τμηματική αστάθεια σπονδυλικής στήλης (ΟΜΣΣ) και οστεοαρθρίτιδα

Με την εκφύλιση του δίσκου και ιδιαίτερα μετά από μια υποτροπιάζουσα πρόπτωση μπορεί να προκληθεί προοδευτική επιπέδωση του δίσκου και παρεκτόπιση των οπισθίων αποφυσιακών αρθρώσεων ‘facets’. H διαταραγμένη κινητικότητα του σπονδυλικού αυτού τμήματος κατά την κάμψη και έκταση αποτελεί έναν τύπο τμηματικής αστάθειας.

Τα συμπτώματα οφείλονται σε μηχανική αποδιοργάνωση και δευτεροπαθή οστεοαρθρίτιδα των αποφυσιακών διαρθρώσεων ‘facets’.

Κλινική εικόνα: ο ασθενής μπορεί να έχει ιστορικό πρόπτωσης μεσοσπονδυλίου δίσκου με υποτροπιάζουσες κρίσεις πόνου. Η οσφυαλγία είναι διαλείπουσα και σχετίζεται με επίπονες δραστηριότητες. Ο ασθενής αναφέρει οσφυαλγία και ισχιαλγία, δυσκαμψία σπονδυλικής στήλης, Laseque. Η νευρολογική εξέταση μπορεί να αναδείξει ελάττωση των αχίλλειων αντανακλαστικών.

Διάγνωση: τίθεται με την κλινική εξέταση, νευρολογική εκτίμηση και ακτινογραφικό έλεγχο. Στις ακτινογραφίες απεικονίζεται στένωση του μεσοσπονδυλίου διαστήματος και οστεόφυτα.

Θεραπεία: συνιστώνται συντηρητικά μέτρα, φυσικοθεραπεία σε περιόδους έξαρσης, φαρμακευτική αγωγή, κλινοστατισμός, οδηγίες για τροποποίηση των δραστηριοτήτων, ισομετρικές ασκήσεις και ζώνη οσφύος. Εφόσον τα συντηρητικά μέτρα δεν αποδώσουν και έχουμε συχνά επεισόδια ύφεσης και εξάρσεως τότε η χειρουργική θεραπεία ενδείκνυται (σπονδυλοδεσία).

Η χρόνια οσφυαλγία είναι ψυχοφθόρος πάθηση και η ψυχολογική υποστήριξη μπορεί σε συνδυασμό με τα παραπάνω μέτρα να έχει καταπληκτικά αποτελέσματα.

Σπονδυλολίσθηση

Ορίζεται η παρεκτόπιση ενός σπονδύλου προς τα μπροστά σε σχέση με τον κατώτερο του. Η ολίσθηση συμβαίνει συνήθως μεταξύ του Ο4 και Ο5 ή μεταξύ του Ο5 και Ι1 ιερού σπονδύλου και οφείλεται σε δυσπλασία οσφυοϊερών αποφυσιακών διαρθρώσεων. Σπονδυλόλιση κυρίως σε παιδιά, εκφύλιση των αποφυσιακών διαρθρώσεων (facets) που οδηγεί σε αστάθεια στο Ο4-Ο5. Διαβρωτικές καταστάσεις: φυματίωση, σπονδυλικά κατάγματα από οστεοπόρωση, νεοπλασία.

Κλινική εικόνα:

• η δυσπλαστική σπονδυλολίσθηση παρατηρείται σε παιδιά κυρίως, μπορεί να συνοδευθεί από κύφωση, λόρδωση ή άλλες παραμορφώσεις της σπονδυλικής στήλης.
• η λυτική σπονδυλολίσθηση είναι ο πιο συχνός τύπος, προσβάλλει κυρίως ενήλικες και εκδηλώνεται με διαλείπουσα οσφυαλγία.
• η εκφυλιστική σπονδυλολίσθηση εμφανίζεται σε γυναίκες ηλικίας άνω των 40 ετών με μακρύ ιστορικό οσφυαλγίας λόγω αρθρίτιδας των αποφυσιακών αρθρώσεων. Μπορεί να προκαλέσει σπονδυλική στένωση με διαλείπουσα ‘χωλότητα’.

Απεικονιστικός έλεγχος: δείχνουν την πρόσθια μετατόπιση του ανώτερου τμήματος της σπονδυλικής στήλης επί του σταθερού κατώτερου σπονδύλου.

Θεραπεία:

• Συντηρητική θεραπεία: αρχικά, όταν ο ασθενής είναι σε προχωρημένη ηλικία και τα συμπτώματα δεν είναι έντονα, και όταν υπάρχει αμφιβολία για το αν τα συμπτώματα προέρχονται από κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου ή από σπονδυλολίσθηση συνιστάται ζώνη οσφύος, κατάκλιση, φυσικοθεραπεία και φαρμακευτική αγωγή στα ενδιάμεσα διαστήματα μεταξύ των εξάρσεων.
• Χειρουργική θεραπεία: επί εντόνων συμπτωμάτων, σε νέους και σε περιστατικά με συνοδό νευρολογική σημειολογία. Η σταθεροποίηση του ασταθούς τμήματος πραγματοποιείται με σπονδυλοδεσία.

Σπονδυλική στένωση

Αποτελεί επιπλοκή της εκφύλισης το μεσοσπονδυλίου δίσκου και της σπονδυλαρθρίτιδας λόγω της υπερτροφίας που προκαλεί στο οπίσθιο όριο του δίσκου και στις αποφυσιακές διαρθρώσεις.

Κλινική εικόνα: ο ασθενής προσέρχεται με οσφυαλγία, ισχιαλγία και μπορεί αρκετές φορές να έχει υπαισθησία ή παραισθησίες στους μηρούς, στη κνήμη και τα πόδια. Τα συμπτώματα προκαλούνται από την όρθια στάση ή τη βάδιση για 10 λεπτά, ενώ υφίενται στην καθιστή στάση.

Πάντα γίνεται νευρολογικός έλεγχος για τα άνω άκρα και αγγειολογικός έλεγχος για τα κάτω άκρα. Το ηλεκτρομυογράφημα επίσης βοηθά στη διάγνωση.

Οι ακτινογραφίες απεικονίζουν σπονδυλολίσθηση, εκφύλιση του δίσκου και οστεοαρθρίτιδα. Η μέτρηση του εύρους του σπονδυλικού σωλήνα γίνεται με ακτινογραφίες και αξονική τομογραφία. Η μαγνητική τομογραφία και μυελογραφία είναι επίσης χρήσιμες εξετάσεις.

Θεραπεία: συντηρητικά μέτρα, ορθή στάση, κολύμβηση, φυσικοθεραπείες, tens μπορεί να βοηθήσουν σε επιδείνωση της κατάστασης. Η χειρουργική αποσυμπίεση μπορεί να βοηθήσει και να βελτιώσει την κλινική εικόνα. Σε παρουσία εμφανών σημείων και σημειολογίας σπονδυλικής αστάθειας μπορεί να απαιτηθεί τμηματικά σπονδυλοδεσία.

Διαφορική διάγνωση οσφυαλγίας

Το θέμα της οσφυαλγίας: η οσφυαλγία οφείλεται κυρίως σε:

• Παροδική οσφυαλγία μετά από μυϊκή δραστηριότητα. Συντηρητική αγωγή: ανάπαυση και φαρμακευτική αγωγή.
• Αιφνίδιος οξύς πόνος και ισχιαλγία σε νέους με σπονδυλολίσθηση ή πρόπτωση μεσοσπονδυλίου δίσκου.
• Χρόνια χαμηλή οσφυαλγία με ή χωρίς ισχιαλγία: μετά από σπονδύλωση, οστεοαρθρίτιδα, τμηματική αστάθεια.
• Οσφυαλγία: ηλικίας άνω των 50 ετών μαζί με ψευδοχολώτητα, σπονδυλική στένωση.
• Έντονος και συνεχής πόνος ανεξαρτήτως στάσης: οστική παθολογία όπως νόσος Paget, όγκος, μεταστάσεις.

Κακώσεις της σπονδυλικής στήλης και του θώρακα

Οι κακώσεις αυτές οφείλονται σε άμεση βία (διατιτραίνοντα τραύματα από πυροβόλο όπλο ή από μαχαίρια) ή σε έμμεση βία (πτώση από ύψος, αξονική συμπίεση, κάμψη, έκταση, στροφή, διάτμηση και διάταση.

Η κάκωση έχει διπλό κίνδυνο: βλάβη της σπονδυλικής κολώνας και βλάβη των νευρικών δομών και στοιχείων. Είναι σημαντικό να καθορισθεί εάν η κάκωση είναι σταθερή ή ασταθής.

Σταθερή είναι η κάκωση όταν τα σπονδυλικά στοιχεία δεν παρεκτοπίζονται από τη φυσιολογική κινητικότητα.

Ασθενής είναι η κάκωση όταν τα σπονδυλικά στοιχεία παρεκτοπίζονται και υπάρχει σημαντικός κίνδυνος παρεκτόπισης και επακολούθως βλάβης των νευρικών στοιχείων. Οι σπονδυλικές κακώσεις επουλώνονται βραδέως, και μπορεί να οδηγήσουν σε προοδευτική παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης.

Αρχές διάγνωσης της αντιμετώπισης:

Εάν υπάρχει και η παραμικρή πιθανότητα σπονδυλικής κάκωσης σε έναν τραυματία η σπονδυλική στήλη πρέπει να ακινητοποιηθεί μέχρι την αναζωογόνηση του ασθενούς και την αναγνώριση και αντιμετώπιση των κακώσεων που απειλούν τη ζωή. Η ακινητοποίηση εγκαταλείπεται μετά από ακτινολογικό και κλινικό έλεγχο και μετά από αποκλεισμό της σπονδυλικής κάκωσης.

Ιστορικό: κάθε ασθενής με απώλεια των αισθήσεων του και κάκωση άνωθεν της κλείδας θεωρείται ότι έχει τραυματισθεί στην ΑΜΣΣ μέχρι αποδείξεως του εναντίου. Κάθε ασθενής μετά από πτώση από ύψος ή ατύχημα με αυτοκίνητο- σύγκρουση θεωρείται ότι έχει τραυματισθεί στην θωρακοοσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης.

Μικρότερη βίας κακώσεις με νευρολογική σημειολογία επίσης εκτιμώνται και διερευνώνται για κάκωση της σπονδυλικής στήλης.

Κλινική εξέταση:

• Αυχένας: επισκόπηση, ψηλάφηση αλλά όχι κίνηση.
• Ράχη: ο ασθενής μετακινείται σε πλάγια θέση: log rolling για την αποφυγή κίνησης της θωρακοοσφυϊκής μοίρας και γίνεται ψηλάφηση και επισκόπηση της σπονδυλικής στήλης.

Νευρολογική εκτίμηση: πρέπει να γίνεται πάντοτε και να επαναλαμβάνεται τακτικά για τυχόν λανθασμένες εκτιμήσεις.

Απεικονιστικός έλεγχος: ακτινολογική εξέταση είναι αναγκαία για όλους τους τραυματίες που αναφέρουν πόνο στην αυχενική ράχη, σε κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, κακώσεις κοιλίας, θώρακος και πυέλου. Οι ασθενείς με απώλεια αισθήσεων υποβάλλονται σε ακτινολογικό έλεγχο και έλεγχο ρουτίνας.

Η αξονική τομογραφία είναι αναγκαία σε περιπτώσεις που είναι δύσκολη η διάγνωση με τον ακτινολογικό έλεγχο και για το αν υπάρχουν παρεκτοπισμένα τεμάχια σπονδύλου στο σπονδυλικό σωλήνα.

Η μαγνητική τομογραφία είναι μέθοδος εκλογής σε ασθενής με νευρολογική σημειολογία.

Θεραπεία: ο σκοπός της θεραπείας είναι

• Διατήρηση της νευρικής λειτουργίας
• Αποσυμπίεση
• Αποκατάσταση του σπονδυλικού άξονα
• Σταθεροποίηση της σπονδυλικής στήλης
• Αποκατάσταση του ασθενούς

Ασθενής χωρίς νευρολογική βλάβη: εάν η σπονδυλική κάκωση είναι σταθερή τότε ο ασθενής αντιμετωπίζεται με υποστήριξη της σπονδυλικής στήλης: κολάρο, οσφυϊκό κηδεμόνα και άλλα τέτοιου είδους μέσα μέχρι την υποχώρηση του πόνου και του μυϊκού σπασμού.

Ασθενής με ασταθή κάκωση: της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης, γίνεται έλξη μέσω αρπαγής στο κρανίο ή Halo vest. Οι ασταθείς θωρακοοσφυϊκές κακώσεις αντιμετωπίζονται με εσωτερική οστεοσύνθεση και πολλές φορές με σπονδυλοδεσία.

Ασθενείς με νευρολογική βλάβη: σπονδυλοδεσία και φυσικοθεραπεία σε ειδικό κέντρο.

Ο ασθενής αναφέρει ιστορικό μιας πτώσης από ύψος, κάκωση συνέπεια κατάδυσης, τροχαίο ατύχημα κατά το οποίο ο αυχένας έχει μετακινηθεί απότομα. Ο ασθενής θα πρέπει να ακινητοποιήσει τον αυχένα του οπωσδήποτε.

Απεικόνιση: οι απλές ακτινογραφίες είναι απαραίτητες, καθώς και οι διαστοματικές για απεικόνιση του Α1-Α2, ανάλογα με τις ενδείξεις γίνονται και αξονική τομογραφία ή μαγνητική τομογραφία.

Κατάγματα του Α1 σπονδύλου

Αιφνίδια ισχυρή συμπιεστική φόρτιση στην κορυφή της κεφαλής μπορεί να προκαλέσει μια εκρηκτική δύναμη με συνέπεια το κάταγμα του τόξου του άτλαντα. Η διάγνωση τίθεται με την διαστοματική λήψη και επιβεβαιώνεται με αξονική τομογραφία και μαγνητική τομογραφία. Η θεραπεία του σταθερού κατάγματος χωρίς νευρολογικά σημεία είναι το αυχενικό κολάρο για 6-8 εβδομάδες.

Σε ασταθή κατάγματα τοποθετούμε Halo- vest για 6 εβδομάδες και μετά αυχενικό κολάρο για 6-8 εβδομάδες. Σε κατάγματα άτλαντος με συνοδό άλλο κάταγμα της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης γίνεται σπονδυλοδεσία.

Κατάγματα του Α2 σπονδύλου και του οδόντος

Κατάγματα του Α2 σπονδύλου

‘κάταγμα του απαγχονισμένου’. Ο αυχένας του άξονα υφίστανται κάταγμα και ο μεσοσπονδύλιος Α2/Α3 δίσκος ρήξη. Ο μηχανισμός κάκωσης είναι έκταση και διάταση. Τα παρεκτοπισμένα η απαρεκτόπιστα κατάγματα αντιμετωπίζονται με Ηalo-vest για 6-12 εβδομάδες.  

Κατάγματα της οδοντοειδούς απόφυσης

τα κατάγματα του οδόντα είναι ασυνήθη. Συνήθως συμβαίνουν ως κακώσεις σε ασθενείς συνέπεια ατυχημάτων υψηλής ταχύτητας ή σοβαρών πτώσεων. Νευρολογική βλάβη παρατηρείται στο ¼ των περιπτώσεων. Με διαστοματικές λήψεις και αξονική τομογραφία απεικονίζονται τα κατάγματα αυτού του είδους και ανάλογα σε πιο σημείο του οδόντα ανευρίσκονται έχουμε τρεις τύπους.

• Τύπο 1: σταθερό κάταγμα. Τοποθετούμε σκληρό κολάρο για 4-6 εβδομάδες.
• Τύπο 2: ασταθή κάταγμα. Το Halo vest μπορεί να βοηθήσει, όταν έχουμε αδυναμία ανάταξης γίνεται οστεοσύνθεση με 1 βίδα.
• Τύπο 3: κάταγμα δια του σώματος του άξονα. Όταν είναι ασταθές χρήζει χειρουργικής επέμβασης με οστεοσύνθεση. Σε περίπτωση που το κάταγμα είναι σταθερό χρησιμοποιούμε Halo vest για 2-3 μήνες.

Σφηνοειδή συμπιεστικά κατάγματα

Παρατηρούνται στη μέση και κατώτερη αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης. Συμβαίνουν πιο συχνά σε οστεοπορωτικούς ασθενείς συνέπεια απότομης κάμψης. Πρόκειται για σταθερή κάκωση και τοποθετούμε σκληρό αυχενικό κηδεμόνα για 6-8 εβδομάδες.

Εκρηκτικό κάταγμα

Προκαλείται από αξονική συμπίεση της σπονδυλικής στήλης όπως σε καταδύσεις και αθλητικές δραστηριότητες. Οι απλές ακτινογραφίες δείχνουν ένα συντριπτικό κάταγμα του σώματος του σπονδύλου. Η μαγνητική τομογραφία ή αξονική τομογραφία γίνονται για να αναδείξουν τμήματα του σπονδύλου ή του δίσκου στον σπονδυλικό σωλήνα. Είναι ασταθή κατάγματα με νευρολογική σημειολογία συνήθως. Χωρίς νευρολογικά συμπτώματα συνήθως τοποθετούμε Halo vest. Σε περίπτωση νευρολογικών συμπτωμάτων γίνεται οστεοσύνθεση, σπονδυλοδεσία και αποσυμπίεση.

Υπερεξάρθρημα του αυχένα

Πρόκειται για αμιγώς κάκωση από κάμψη και είναι συνήθως στο κατώτερο ήμισυ της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης. Τα οστά είναι ακέραια αλλά οι οπίσθιοι σύνδεσμοι έχουν υποστεί ρήξη. Ο ανωτέρω σπόνδυλος έχει παρεκτοπισθεί προς τα εμπρός επί του κατώτερου του. Η διάγνωση τίθεται με ακτινογραφίες σε κάμψη και έκταση. Ακινητοποίηση για 6-8 εβδομάδες και επί επιμονής της αστάθειας οπίσθια σπονδυλοδεσία.

Κάταγμα- εξάρθρημα Α7 και Θ1

Πρόκειται για κάκωση από συνδυασμό κάμψης και στροφής κατά της οποίας οι αρθρικές αποφύσεις αναπηδούν προσθίως επί των κατώτερων τους. Οι οπίσθιοι σύνδεσμοι υφίστανται ρήξη και η σπονδυλική στήλη καθίσταται δυνητικά ασταθής. Η διάγνωση τίθεται με ακτινογραφία και αξονική ή μαγνητική τομογραφία. Η θεραπεία σε μονόπλευρη παρεκτόπιση των αποφύσεων γίνεται προσπάθεια ανάταξης και Halo-vest για 8 εβδομάδες. Σε αμφοτερόπλευρη παρεκτόπιση γίνεται κρανιακή έλξη, ανάταξη και Halo-vest για 12 εβδομάδες. Σε περίπτωση αποτυχίας γίνεται οπίσθια σπονδυλοδεσία.

Αποσπαστικό κάταγμα της ακανθώδους απόφυσης του Α7: μπορεί να συμβεί σε εκούσια σύσπαση μυών του αυχένα. Η κάκωση καλείται κάταγμα των σκαπανέων. Δεν θέλει ειδική αντιμετώπιση, αλλά κολάρο για 4-5 εβδομάδες.

Διάστρεμμα του αυχένα (κάκωση δίκην μαστιγίου)

οι κακώσεις των μαλακών μορίων συνέπεια αυτοκινητιστικών ατυχημάτων έχει αυξηθεί ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια.

Ο όρος ‘κάκωση δίκην μαστιγίου’ έχει να κάνει με κάκωση κατά την οποία το σώμα του επιβάτη ωθείται προσθίως ενώ η κεφαλή παραμένει σε οπίσθια θέση με αποτέλεσμα την υπερέκταση της κατώτερης αυχενικής μοίρας.

Ο πόνος και τα συμπτώματα παρουσιάζονται μετά από 3-4 μέρες, χωρίς ακτινολογικά να απεικονίζεται κάτι. Αντιμετώπιση: αναλγητικά, μυοχαλαρωτικά για 1-2 εβδομάδες, μαλακός κηδεμόνας για 3-4 εβδομάδες. Αργότερα γίνεται φυσικοθεραπεία και ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυών του αυχένα. Πολλοί ασθενείς υποφέρουν για μήνες και έτη ακόμη χωρίς να γνωρίζουμε ακριβώς το μηχανισμό και την ακριβή παθολογία του προβλήματος.

Είναι συνήθως αποτέλεσμα υπέρκαμψης, με σφηνοειδή παραμόρφωση, συμπιεστικά κατάγματα σε οστεοπορωτικούς ασθενείς. Είναι συνήθως μηχανικά σταθερά αλλά παραμορφώνουν σε κύφωση την σπονδυλική στήλη.

Σε τροχαία ατυχήματα κυρίως σε νέους οι Θ11-Θ12 σπόνδυλοι μπορεί να έχουν κάταγμα με κάκωση του νωτιαίου μυελού. Η αξονική τομογραφία και η μαγνητική τομογραφία θα μας βοηθήσουν πολύ στη διάγνωση.

Θεραπεία: τα συμπιεστικά σφηνοειδή κατάγματα με έως 30^ο γωνίωση αντιμετωπίζονται συντηρητικά, τα κατάγματα με μεγαλύτερη γωνίωση των 30^ο ή αυτά που προσβάλλουν πάνω από έναν σπόνδυλο ενδείκνυται ειδικός κηδεμόνας ή οπίσθια σπονδυλοδεσία.

Σε περιπτώσεις νευρολογικών σημείων και παραπληγίας η πρώιμη χειρουργική αντιμετώπιση έχει ένδειξη.

Σταθερές ή ασταθείς κακώσεις

Στις περισσότερες περιπτώσεις η κάκωση οφείλεται μετά από πτώση από ύψος λόγω συνδυασμού δυνάμεων κάμψης και αξονικής συμπίεσης. Θα πρέπει να καθοριστεί για την πορεία του προβλήματος, εάν το κάταγμα είναι ασταθές ή σταθερό.

Η σταθερότητα προσδίδεται από 3 δομικά στοιχεία:

• Την οπίσθια κολώνα (οστεοσυνδεσμικό σύμπλεγμα): περιλαμβάνει τους αυχένες, τις αποφυσιακές διαρθρώσεις, το οπίσθιο οστικό τόξο, τους μεσακάνθιους και επακάνθιους συνδέσμους.
• Την μέση κολώνα: περιλαμβάνει το οπίσθιο ήμισυ του σπονδυλικού σώματος, το οπίσθιο ήμισυ του μεσοσπονδυλίου δίσκου και ον οπίσθιο επιμήκη σύνδεσμο.
• Την πρόσθια κολώνα: από τον πρόσθιο επιμήκη σύνδεσμο, πρόσθιο ήμισυ του σπονδυλικού σώματος και πρόσθιο ήμισυ του μεσοσπονδυλίου δίσκου.

Όλα τα κατάγματα που προσβάλλουν την μέση και ακόμη μια κολώνα θεωρούνται ασταθή.

Κατάγματα των εγκαρσίων αποφύσεων

Eίναι συνήθως αποσπαστικά λόγω αιφνίδιας μυϊκής σύσπασης. Η αντιμετώπιση είναι συντηρητική.

Σφηνοειδείς συμπιεστικές κακώσεις

Πρόκειται για κατάγματα τα οποία οφείλονται σε κάμψη της σπονδυλικής στήλης με τους οπίσθιους συνδέσμους να παραμένουν ακέραιοι. Συναντάται σε ασθενείς με οστεοπόρωση χωρίς ιδιαίτερη βία. Ο πόνος είναι έντονος αλλά το κάταγμα είναι σταθερό. Η νευρολογική βλάβη είναι πολύ σπάνια. Μικρές σφηνοειδείς παραμορφώσεις δεν χρειάζονται τίποτα παραπάνω από κλινοστατισμό για 2-3 εβδομάδες και παυσίπονα. Σε παραμόρφωση με γωνίωση άνω των 30^ο τοποθετείται ειδικός θωρακοοσφυϊκός κηδεμόνας για 3 μήνες. Εάν η σπονδυλική συμπίεση είναι ακόμη μεγαλύτερη και υπάρχουν και νευρολογικά σημεία τότε εκτελείται οπίσθια σπονδυλοδεσία.

Εκρηκτικά κατάγματα

Η ισχυρή αξονική συμπίεση μπορεί να προκαλέσει ένα εκρηκτικό κάταγμα του σπονδυλικού σώματος με καταστροφή των οπισθίων στοιχείων και παρεκτόπιση οστικών τεμαχίων εντός του σπονδυλικού σωλήνα. Η κάκωση είναι ασταθής. Η διάγνωση τίθεται αρχικά με ακτινογραφίες και αργότερα με αξονική τομογραφία. Ανάλογα με τη βαρύτητα της κάκωσης ο ασθενής αντιμετωπίζεται αρχικά με λειτουργικό θωρακοοσφυϊκό κηδεμόνα για 10-12 εβδομάδες. Εάν έχουμε νευρολογική σημειολογία σταδιακά επιδεινούμενη γίνεται σπονδυλοδεσία.

Κάταγμα εξάρθρημα

Πρόκειται για τμηματική παρεκτόπιση η οποία μπορεί να συμβεί με διαφόρους μηχανισμούς: κάμψη, συμπίεση, στροφή, διάτμηση. Η σπονδυλική στήλη καθίσταται ασταθής, είναι ασταθής κάκωση και συνοδεύεται από νευρολογική σημειολογία. Η διάγνωση τίθεται με ακτινογραφία, αξονική τομογραφία και μαγνητική τομογραφία. Η θεραπεία είναι χειρουργική και ανάλογα με την βαρύτητα γίνεται σπονδυλοδεσία ή αποσυμπίεση μαζί με σπονδυλοδεσία.

Οι κακώσεις της σπονδυλικής στήλης μπορεί να επιπλακούν από βλάβη του νωτιαίου μυελού και της ιππουρίδας. Οι κακώσεις που είναι υπεύθυνες είναι τα εκρηκτικά κατάγματα, τα κατάγματα εξαρθρήματα της θωρακοοσφυϊκής και αυχενικής μοίρας.

Η πλήρης διατομή του νωτιαίου μυελού (στο ύψος της θωρακικής και οσφυϊκής μοίρας) επιφέρει παραπληγία και οι βλάβες της αυχενικής μοίρας επιφέρουν τετραπληγία.

Η ατελής διατομή οδηγεί σε μερική αισθητική και κινητική απώλεια κάτωθεν του επιπέδου της βλάβης.

Αντιμετώπιση: ο ασθενής θα πρέπει να μεταφερθεί σε ειδικό κέντρο σπονδυλικής στήλης.

• Δέρμα: προφύλαξη από κατακλίσεις
• Ουροδόχος κύστη και έντερο: ο ασθενής εκπαιδεύεται στο να αυτοκαθετηριάζεται και άμεση εκπαίδευση της κύστης. Το έντερο υποβοηθείται με υποκλισμούς.
• Μύες και αρθρώσεις: κινησιοθεραπεία προς αποφυγή ρικνώσεων και σύγκαμψης. Η έκτοπη οστεοποίηση είναι σοβαρό πρόβλημα, πρέπει να αφαιρεθεί μόλις ο οστικός ιστός ωριμάσει.
• Ψυχολογική υποστήριξη: αποκατάσταση της αυτοπεποίθησης του ασθενούς, ενθάρρυνση και υποστήριξη για μια νέα εργασία το συντομότερο.

Κατάγματα πλευρών

Πάντα οφείλονται σε άμεση βία. Σε οστεοπορωτικά άτομα αυτό συμβαίνει και με χωρίς ιδιαίτερο τραυματισμό (από βήχα ή πταρμό). Κλινικά ο ασθενής αναφέρει ιδιαίτερο πόνο όταν αναπνέει ή βήχα. Οι λοξές ακτινογραφίες αναδεικνύουν ένα ή περισσότερα κατάγματα.
Η θεραπεία είναι αναλγητικά, παυσίπονα και μερικές φορές έγχυση τοπικού αναισθητικού

Κατάγματα του στέρνου

Συνήθως από άμεση πλήξη στο θώρακα. Σε κατάγματα στέρνου κάνουμε ακτινογραφίες και της σπονδυλικής στήλης. Ο ασθενής παραπονείται για έντονο πόνο κατά την ψηλάφηση στο στέρνο. Συνήθως δεν υπάρχει παρεκτόπιση. Η αγωγή είναι συντηρητική με παυσίπονα.

Επιπλοκές: θλάση της καρδιάς και αιμοπερικάρδιο. Για το λόγο αυτό σε κατάγματα στέρνου γίνεται πάντα ηλεκτροκαρδιογράφημα, Triplex και Echo καρδιάς και εκτίμηση από καρδιολόγο και καρδιοχειρουργό μαζί με ένζυμα καρδιάς, τροπονίνη, ASAT, ALAT, CPK-MB τα οποία επαναλαμβάνονται κάθε μέρα για μία εβδομάδα.